Η διαδικασία αξιολόγησης ενός υπάρχοντος .NET Core solution που υλοποιεί Clean Architecture δεν είναι ποτέ ένα απλό τεχνικό καθήκον. Αντίθετα, αποτελεί μια πράξη αποκρυπτογράφησης, ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, όπου ο σύγχρονος μηχανικός λογισμικού επιχειρεί να διαβάσει τις προθέσεις των αρχικών δημιουργών, να κατανοήσει τον λόγο των επιλογών τους, να εντοπίσει τη συνοχή ή την απουσία της. Ο στόχος δεν είναι απλώς να εντοπιστούν λάθη. Είναι να αποκαλυφθεί η πραγματική ανατομία του συστήματος, να διαπιστωθεί αν κάθε κομμάτι βρίσκεται στη σωστή θέση, αν η αρχιτεκτονική που επιλέχθηκε υπηρετεί ή προδίδει τον σκοπό του προϊόντος.
Η διαδικασία αυτή οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα καίριο ερώτημα,
Χρειάζεται το σύστημα refactor; Και αν ναι, σε ποια σημεία, με ποια ένταση, και με ποιον κίνδυνο;
Για να απαντηθεί με σοβαρότητα αυτό το ερώτημα, απαιτείται μια μεθοδική προσέγγιση. Όχι βιασύνη, όχι πρόχειρα συμπεράσματα. Πέντε μεγάλα βήματα συνιστούν τον σκελετό της αναλυτικής διαδικασίας, και καθένα από αυτά φωτίζει διαφορετική πτυχή της πραγματικής κατάστασης του solution.
Βήμα 1: Η απαρχή κάθε αξιολόγησης. Η μελέτη της βάσης δεδομένων
Κάθε φορά που αναλαμβάνω να εκτιμήσω ένα νέο υπάρχον σύστημα, ακόμη και πριν ρίξω μια ματιά στον κώδικα, το βλέμμα μου στρέφεται στη βάση δεδομένων. Εκεί αποκαλύπτεται η πραγματική υπόσταση της εφαρμογής. η καρδιά που τροφοδοτεί όλα τα υπόλοιπα layers. Οι πίνακες, τα κλειδιά, οι συσχετίσεις, τα foreign keys που μοιάζουν με αγωγούς που ενώνουν μέρη ενός οργανισμού, όλα αυτά σχηματίζουν το πρώτο νοητικό μοντέλο για τις οντότητες του συστήματος.
Στη μελέτη της βάσης αρχίζω να κατανοώ ποιες είναι οι «πρωταγωνιστικές» οντότητες, ποιες οι δευτερεύουσες, ποιες υπάρχουν απλώς για να υποστηρίξουν μια λειτουργία. Η ύπαρξη composite keys, περίεργων join tables ή απουσία normalization μπορεί να προδώσει ένα αρχιτεκτονικό χρέος που έρχεται από παλιά. Αλλά πέρα από τα προβλήματα, η βάση με βοηθά να προβλέψω τι θα συναντήσω στο Domain Layer, τα aggregates, τις ρίζες τους, τις σχέσεις τους.
Μόλις ολοκληρωθεί αυτό το βήμα, έχω ήδη σχηματίσει ένα πρώτο χάρτη. Και όπως κάθε εξερευνητής, γνωρίζω ότι χωρίς χάρτη οι υπόλοιπες κινήσεις είναι απλώς τυφλές.
Βήμα 2: Μελέτη της αρχιτεκτονικής Καθαρή ή θολή Clean Architecture;
Ένα solution που ισχυρίζεται ότι ακολουθεί Clean Architecture πρέπει να κριθεί όχι από την ετικέτα, αλλά από την πραγματική δομική του ακεραιότητα. Μελετώ τον τρόπο που τα layers επικοινωνούν. Παρατηρώ αν το Domain παραμένει καθαρό και ελεύθερο από εξαρτήσεις. Εξετάζω αν το Application εξαρτάται αποκλειστικά από contracts και όχι από υλοποιήσεις. Και φυσικά, αναλύω αν το Infrastructure είναι αυτό που πρέπει να είναι, ένας εξωτερικός κύκλος που γνωρίζει τα πάντα αλλά δεν γνωρίζεται από κανέναν.
Συχνά, σε υπάρχοντα συστήματα, βρίσκω λαθεμένες σχέσεις. Domain classes που αναφέρονται σε EF Core attributes. Application services που μιλούν απευθείας σε SQL. Infrastructure projects που εμφανίζονται να κάνουν reference πίσω στο Application, ενώ θα έπρεπε να εισάγουν μόνο interfaces και όχι να τα «επιβάλλουν».
Όταν εντοπίζω ότι οι σχέσεις των layers δεν σέβονται τους κύκλους της Clean Architecture και αντιστρέφονται, ξέρω πως το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό αλλά δομικό. Και τέτοια προβλήματα δεν διορθώνονται με patches, αλλά με πραγματικό refactor.
Βήμα 3: Τα NuGet Packages Ο καθρέφτης της σωστής τοποθέτησης ευθυνών
Ίσως το πιο υποτιμημένο αλλά και πιο αποκαλυπτικό βήμα είναι η εξέταση όλων των NuGet packages που περιλαμβάνονται στο solution. Το κάθε package αποκαλύπτει μια πρόθεση. Φανερώνει μια εξάρτηση. Και συχνά προδίδει μια λανθασμένη αρχιτεκτονική επιλογή που είχε τις ρίζες της σε βιασύνη ή άγνοια.
Όταν βλέπω EF Core μέσα στο Domain, μπορώ σχεδόν να νιώσω το σύστημα να «διαφεύγει» από την καθαρότητα που προσπαθεί να διατηρήσει. Όταν το FluentValidation βρίσκεται στο σωστό επίπεδο, στο Application, νιώθω την αρχιτεκτονική να αναπνέει ελεύθερα.
Το placement των NuGet είναι ουσιαστικά ένας χάρτης ευθυνών. Εκεί αποκαλύπτεται αν το σύστημα τιμά τις αρχές του Separation of Concerns και του Dependency Inversion ή αν τις παραβιάζει. Η σωστή ταξινόμηση των packages είναι συχνά ο μισός δρόμος του refactoring.
Βήμα 4: Η ανθρώπινη διάσταση Μελέτη του UI μέσα από τα μάτια του χρήστη
Η αξιολόγηση δεν είναι ποτέ πλήρης αν δεν δω το σύστημα σε δράση. Εκτελώ την εφαρμογή και την πλησιάζω όχι ως προγραμματιστής αλλά ως απλός χρήστης, με περιέργεια, με αφέλεια. Δοκιμάζω όλα τα σενάρια που μπορώ, διατρέχω όλες τις οθόνες, παρατηρώ πότε το σύστημα αντιδρά γρήγορα και πότε διστάζει. Προσπαθώ να εντοπίσω τα μοτίβα που πιθανώς υποδηλώνουν προβλήματα στην υποδομή, στον τρόπο που έχουν γραφτεί τα queries, στον τρόπο που έχει σχεδιαστεί το state.
Κι έπειτα, επικοινωνώ με τον Business Analyst. Χωρίς αυτό το βήμα, η τεχνική αξιολόγηση είναι μονόπλευρη. Χρειάζομαι το επιχειρηματικό πλαίσιο, την αρχική πρόθεση του συστήματος, τις ιστορίες των χρηστών, τι εξυπηρετεί και τι όχι. Μόνο τότε αποκτώ το πλήρες νόημα πίσω από τις λειτουργίες που παρατηρώ.
Βήμα 5: Η καρδιά της απόφασης Μελέτη των API Calls μέσα από Postman
Το τελευταίο και πιο καθοριστικό βήμα είναι η βαθιά μελέτη των API endpoints. Με το Postman ως σύμμαχο, περνάω ώρες παρακολουθώντας την ροή των δεδομένων από τον client προς το backend. Μελετώ τα request/response schemas, αναλύω την ομοιομορφία των endpoints, διακρίνω μοτίβα σχεδίασης ή την απουσία τους.
Όσο παρακολουθώ τα responses, αντιλαμβάνομαι ποια κομμάτια του συστήματος είναι αδύναμα, ποια endpoints έχουν υπερβολική λογική, ποια δεν έχουν validation, ποια σπάζουν κανόνες της Clean Architecture και επιχειρούν να μιλήσουν κατευθείαν στο Infrastructure.
Σε αυτό το σημείο αποκτώ βαθιά κατανόηση. Μπορώ πλέον να πω με ασφάλεια αν το σύστημα χρειάζεται refactor και αν ναι, σε ποια σημεία.
Ξεκινώ να γράφω tests. Όχι απλά unit tests για να δοκιμάσω τη λογική. Γράφω tests που ελέγχουν τις αρχιτεκτονικές συσχετίσεις, tests που διασφαλίζουν ότι το Domain δεν βλέπει το Infrastructure, tests που επαληθεύουν ότι τα σωστά NuGet βρίσκονται στα σωστά layers. Αυτά τα tests δρουν ως φύλακες, ώστε οι επόμενοι developers να μην επαναλάβουν τα ίδια λάθη.
Η Τέχνη της Εκτίμησης ως Προοίμιο της Αναγέννησης ενός Συστήματος
Η εκτίμηση ενός υπάρχοντος solution δεν είναι πράξη κριτικής. Είναι πράξη φροντίδας. Στόχος δεν είναι να βρεθούν «φταιξίματα», αλλά να αποκαλυφθεί η πραγματική δομή του συστήματος, ώστε να ανασυγκροτηθεί με σεβασμό και ακρίβεια.
Το refactor δεν είναι τεχνική διαδικασία, είναι μια μορφή αναγέννησης. Και το ταξίδι της εκτίμησης είναι ο δρόμος που οδηγεί με ασφάλεια σε αυτή τη νέα μορφή.
Όταν το σύστημα αποκτήσει καθαρά layers, καθαρά boundaries, σωστή τοποθέτηση dependencies και predictable συμπεριφορά, τότε και μόνο τότε μπορούμε να πούμε ότι ευημερεί.
Μόνο τότε το σύστημα γίνεται πραγματικά διατηρήσιμο.
Μόνο τότε αντανακλά τις προθέσεις του αρχιτέκτονα.
Μόνο τότε είναι αντάξιο των χρηστών του.
Να θυμάσαι…
Να θυμάσαι πως όλα αυτά τα βήματα δεν είναι απλώς τεχνικές διαδικασίες. Είναι ο τρόπος με τον οποίο προστατεύεις την ακεραιότητα ενός συστήματος και τη δική σου αξιοπιστία ως μηχανικός. Αν παραλείψεις την προσεκτική μελέτη της βάσης, θα βαδίζεις στα σκοτεινά, χωρίς να γνωρίζεις ποιες οντότητες στηρίζουν πραγματικά το σύστημα. Αν αγνοήσεις την αρχιτεκτονική, θα επιτρέψεις σε λάθος σχέσεις και κυκλικές εξαρτήσεις να ριζώσουν βαθιά, μέχρι το σημείο που κάθε αλλαγή θα γίνεται επίπονη. Αν δεν εξετάσεις τη θέση και τον ρόλο κάθε NuGet package, το σύστημα θα αρχίσει να χάνει τα όριά του: λογική που ανήκει στο Application θα μεταφέρεται στο Infrastructure, κανόνες του Domain θα διαπερνώνται από εξωτερικές τεχνολογίες, και ο κώδικας θα γίνεται εύθραυστος και ασταθής.
Αν δεν δεις το σύστημα μέσα από τα μάτια του χρήστη, θα χάσεις το νόημα για τον οποίο δημιουργήθηκε. Και αν δεν παρακολουθήσεις τα API calls, θα αγνοήσεις το πραγματικό μονοπάτι που ταξιδεύουν τα δεδομένα, επιτρέποντας σε κρυφές αστοχίες να περάσουν απαρατήρητες. Το τίμημα για όλες αυτές τις παραλείψεις είναι πάντα το ίδιο: τεχνικό χρέος που μεγαλώνει αθόρυβα, κώδικας που γίνεται δύσκαμπτος, επιχειρησιακά σφάλματα που αναδύονται εκεί που δεν τα περιμένεις, developers που φοβούνται να αγγίξουν το σύστημα.
Να θυμάσαι, λοιπόν, η προσεκτική εκτίμηση δεν είναι πολυτέλεια. Είναι η ασπίδα σου απέναντι στο χάος, ο μόνος τρόπος να εγγυηθείς ότι ό,τι θα χτίσεις πάνω στο υπάρχον σύστημα θα σταθεί όρθιο. Η διαδικασία μοιάζει χρονοβόρα, αλλά η απουσία της θα σου κοστίσει πολλαπλάσια στο μέλλον.
📚1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΟΥ ΣΤΗΡΙΖΕΙ Βήμα 1 — Database-Driven Architecture Evaluation
Το άρθρο σου σωστά ξεκινά με τη βάση δεδομένων ως “the single source of truth”.
Βασική βιβλιογραφία:
1) Patterns of Enterprise Application Architecture (Martin Fowler)
Κεφάλαια:
Database Models
Foreign Keys
Table Module
Active Record vs Domain Model
2) Database Design for Mere Mortals (Michael Hernandez)
Πώς η δομή της DB αποκαλύπτει την οντολογία του domain.
3) Refactoring Databases: Evolutionary Database Design (Scott Ambler, Pramod Sadalage)
Το authoritative βιβλίο για DB refactoring.
4) Microsoft SQL Server Engineering (Data Architecture Guides)
Επισημαίνουν πώς να διαβάζεις schema → domain σήματα.
📚** 2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ Βήμα 2 (Architecture Layer Analysis & Clean Architecture Violations)**
Εδώ το άρθρο σου είναι στην καρδιά της θεωρίας.
1) Clean Architecture (Robert C. Martin)
Dependency Rule
Boundaries
Direction of Dependencies
Policy vs Details
2) Domain-Driven Design (Eric Evans)
Layers
Aggregates
Ubiquitous Language
Anti-corruption Layer
3) Architecting for Maintainability (Microsoft)
MSDN article about layering, proper boundaries & anti-patterns.
4) Software Architecture in Practice (Bass, Clements, Kazman)
Κεφάλαια:
Architectural Styles
Evaluation Methods (ATAM)
📚 3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ Βήμα 3 NuGet Packages as Responsibility Map
Εδώ το κείμενό σου ακουμπά concepts από Dependency Management & Architecture Governance.
1) Managing Technical Debt (Philippe Kruchten)
Συζητά για dependencies και layer leakage.
2) Effective Software Architecture (G. Richards)
Κεφάλαια για dependency governance.
3) Clean Architecture (Uncle Bob)
Κεφάλαιο: “Presenters and Controllers”, “Use Cases and Interface Adapters”.
4) Implementing DDD (Vaughn Vernon)
Anti-patterns:
Infrastructure Bleed
Leaky Abstractions
Layer Violations
5) Microsoft Engineering Playbook
Section: “Dependencies, Layer Constraints, Dependency Graphs”.
📚 4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ Βήμα 4 UI/UX as Architectural Truth
Το άρθρο σου λέει ότι καταλαβαίνεις το σύστημα βλέποντάς το σαν χρήστη.
Αυτό είναι documented.
1) Don’t Make Me Think (Steve Krug)
Usability indicates architectural correctness.
2) The Humane Interface (Jef Raskin
UI is an emergent property of internal system design.
3) Clean Architecture (Uncle Bob
Κεφάλαιο: “The Screaming Architecture”
το UI πρέπει να φωνάζει το domain.
📚 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ Βήμα 5 API Analysis & System Behavior
Εδώ το άρθρο σου είναι τέλειο:
API calls = η πραγματική ροή δεδομένων = η πραγματική αρχιτεκτονική.
1) RESTful Web APIs (Leonard Richardson
Hierarchy of maturity levels & uniformity.
2) API Design Patterns JJ Geewax (Google)
Defines architectural smells in APIs.
3) Clean Architecture (Uncle Bob
Controllers as boundary
Gateways
Request/Response flow
4) Microservices Patterns (Chris Richardson
Even if you don’t use microservices, the chapter on
“Service Boundaries & API Contracts”
είναι χρυσός.
📚 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ Architecture Testing & Static Architecture Validation
Το άρθρο σου τελειώνει με Architecture Tests.
Αυτό είναι cutting-edge και fully legitimized από βιβλιογραφία.
1) Architecture Unit Testing with ArchUnit (Peter Gafert)
(Αν και για Java, η θεωρία είναι κοινή.)
2) Software Architecture Metrics (Ozkaya et al).
Περιγράφει tests για dependencies, layering, leakage.
3) Continuous Architecture (Erder & Pureur)
Architectural governance μέσω automation.
4) Microsoft → Static Code Analysis & Architectural Validation
FxCop, Architecture Diagrams, Solution Architecture Rules.
Top comments (0)