.NET va CLR tushunchalari

.NET va CLR — Dasturchilar uchun asosiy tushunchalar

Salom, dasturchilar! 👋

Bugun sizlarga dasturlash olamidagi eng muhim tushunchalardan ikkitasi haqida gapirib bermoqchiman: .NET va CLR. Agar siz C# yoki boshqa .NET tillarida kod yozayotgan bo‘lsangiz, bu ikki tushunchani bilish juda muhim.

---

🔹 .NET nima?

.NET — bu Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan dasturlash platformasi bo‘lib:

• Dasturlarni yozish, ishlatish va tarqatish uchun asosiy muhitni ta’minlaydi.
• C#, F#, VB.NET kabi tillarni qo‘llab-quvvatlaydi.
• Windows, Linux va MacOS’da ishlaydigan cross-platform ilovalar yaratish imkonini beradi.

.NET ning asosiy qismlari:

1. CLR (Common Language Runtime) — dastur ishlaydigan ijro muhiti.
2. BCL (Base Class Library) — oldindan yozilgan kutubxonalar (System.IO, System.Net, System.Collections va hokazo).
3. Languages — C#, F#, VB.NET.
4. Tools — Visual Studio, JetBrains Rider, va dotnet CLI (dotnet build, dotnet run).

---

🔹 CLR nima?

CLR (Common Language Runtime) — bu .NET platformasining yuragi 🖥️.

U siz yozgan C# kodini oladi, avval IL (Intermediate Language) ga o‘tkazadi, so‘ngra JIT (Just-In-Time Compiler) orqali mashina kodiga aylantirib, uni bajaradi.

# 🟦

CLR ning asosiy vazifalari:

• 🗂 Memory Management — xotirani avtomatik boshqarish (Garbage Collector).
• ✅ Type Safety — ma’lumotlar turlarining to‘g‘riligini nazorat qilish.
• ⚡ Exception Handling — xatoliklarni boshqarish.
• 🔐 Security — xavfsizlikni ta’minlash.

- 🌍 Interoperability — turli tillarda yozilgan kodlarni birgalikda ishlashini ta’minlash.

.NET — bu uy qurish uchun barcha kerakli materiallar va asboblarni bir joyga yig‘ib qo‘yilgan omborxona.
Siz uy (dastur) qurmoqchisizmi? Material qidirib yurishingiz shart emas — hammasi .NET ichida bor.
CLR — bu sizning uyingizni qurib beradigan quruvchi brigada.

Material (kutubxonalar, framework) .NET da bo‘lsa, quruvchi (CLR) o‘sha materiallardan foydalanib uyni quradi.

---

🔹 Oddiy misol

csharp
using System;

class Program
{
    static void Main()
    {
        Console.WriteLine("Salom, .NET va CLR!");
    }
}