Elshod Ibodullayev

Posted on Aug 22

LINQ (Language Integrated Query)

#csharp #dotnet #restapi #aspdotnet

LINQ (Language Integrated Query) To‘liq Tushuntirish

LINQ (Language Integrated Query) — bu .NET tilida (C#, VB.NET va F#) ma’lumotlarni so‘roqlash (query qilish) imkonini beradigan texnologiya. U ma’lumotlarni turli manbalardan (kolektsiyalar, massivlar, ma’lumotlar bazasi, XML, JSON va boshqalar) o‘qish va ular ustida amallar bajarishni soddalashtiradi.

LINQ dasturchiga SQLga o‘xshash query sintaksisi yoki method chaining usulida yozish imkonini beradi. Bu esa kodni qisqa, tushunarli va qo‘llab-quvvatlashni oson qiladi.

LINQ ning Afzalliklari

Kod qisqaligi – ko‘p qatorli foreach sikllarni bir qator LINQ ifodasi bilan almashtirish mumkin.
O‘qilishi oson – SQLga o‘xshash sintaksis orqali ma’lumotlar ustida ishlash soddalashadi.
Universal – har xil turdagi ma’lumot manbalariga (memorydagi koleksiya, DB, XML, JSON) ishlaydi.
Type safety – kompilyator xatolarni oldindan aniqlaydi.
Deferred execution – query natijasi faqat ishlatilganda bajariladi (optimallashtirish imkoniyati).

LINQ Sintaksislari

LINQ ikki xil yozilishi mumkin:

1. Query Sintaksis (SQLga o‘xshash)

var result = from user in users
             where user.Age > 18
             orderby user.Name
             select user;

2. Method Sintaksis (Lambda ifodalar bilan)

var result = users
    .Where(u => u.Age > 18)
    .OrderBy(u => u.Name)
    .Select(u => u);

Ikkalasi ham bir xil natija beradi, faqat yozilish uslubi boshqacha.

LINQ Qayerlarda Ishlatiladi?

LINQ asosan quyidagi sohalarda qo‘llaniladi:

Kolleksiyalar bilan ishlash

Massiv yoki List ichidagi elementlarni filter qilish, tartiblash, guruhlash.

   int[] numbers = { 1, 2, 3, 4, 5, 6 };
   var evenNumbers = numbers.Where(n => n % 2 == 0);

Entity Framework va DB bilan ishlash

SQL yozmasdan, C# kodida query yozish.

   var students = context.Students
                         .Where(s => s.Age > 18)
                         .OrderBy(s => s.Name)
                         .ToList();

XML bilan ishlash

   XDocument doc = XDocument.Load("students.xml");
   var names = from s in doc.Descendants("student")
               where (int)s.Element("age") > 18
               select s.Element("name").Value;

JSON bilan ishlash (Newtonsoft yoki System.Text.Json orqali LINQ-to-JSON)

   JObject json = JObject.Parse(jsonString);
   var names = json["students"]
                 .Where(s => (int)s["age"] > 18)
                 .Select(s => s["name"]);

Parallel ishlash (PLINQ)

Katta hajmdagi ma’lumotlarni tezroq qayta ishlash uchun.

   var primes = numbers.AsParallel()
                       .Where(n => IsPrime(n));

LINQ Operatorlari

LINQ’da ko‘plab operatorlar mavjud. Ularni guruhlarga bo‘lish mumkin:

1. Filtering (Filtrlash)

Where – shartga mos elementlarni olish
OfType – ma’lum tipdagi elementlarni olish

2. Projection (Transformatsiya)

Select – elementlarni boshqa shaklga o‘zgartirish
SelectMany – nested kolleksiyalarni yoyib yuborish

3. Sorting (Tartiblash)

OrderBy, OrderByDescending
ThenBy, ThenByDescending

4. Grouping (Guruhlash)

GroupBy

5. Joining (Bog‘lash)

Join – ikki kolleksiyani bog‘lash
GroupJoin – grouped join

6. Aggregation (Hisoblash)

Count, Sum, Average, Min, Max

7. Quantifiers (Shartlar tekshirish)

Any, All, Contains

8. Element Operators

First, FirstOrDefault
Single, SingleOrDefault
ElementAt

9. Set Operators

Distinct
Union
Intersect
Except

10. Conversion

ToList, ToArray, ToDictionary

Amaliy Misollar

1. Oddiy Filter va Select

var adults = users.Where(u => u.Age >= 18)
                  .Select(u => new { u.Name, u.Age });

2. Guruhlash

var groupedByCity = users.GroupBy(u => u.City);

3. Join

var query = from student in students
            join grade in grades on student.Id equals grade.StudentId
            select new { student.Name, grade.Mark };

4. Aggregation

var avgAge = users.Average(u => u.Age);

LINQ Qanday Muammolarni Yechadi?

Kodning uzunligi va murakkabligi – foreach va if kombinatsiyalarini soddalashtiradi.
SQL va C# o‘rtasidagi tafovut – kod ichida SQL yozishga hojat yo‘q.
Ma’lumot manbalari turli xil bo‘lsa – LINQ bir xil sintaksis bilan ishlaydi.
Parallel ishlash – katta hajmdagi ma’lumotlarni tezroq qayta ishlash.

Xulosa

LINQ — bu .NET ekotizimidagi juda kuchli vosita bo‘lib, ma’lumotlar bilan ishlash jarayonini sezilarli darajada yengillashtiradi. Dasturchilar uchun:

Kolleksiya ustida ishlash
Ma’lumotlar bazasiga so‘rovlar
XML/JSON bilan ishlash
Parallel hisoblash

kabi vazifalarda eng qulay va samarali yondashuvlardan biridir.

✍️ Ushbu maqolani dev.to saytida joylashtirib, amaliy misollarni kengaytirish orqali yangi boshlovchilar va professional dasturchilar uchun LINQ haqida mukammal qo‘llanma qilish mumkin.

DEV Community