Arifmetik amallar

📘 Python’da Arifmetik Amallar

Python dasturlash tilida arifmetik amallar sonlar ustida matematik hisob-kitoblarni bajarish uchun ishlatiladi. Bu amallar kundalik hisoblashlar, dasturlashdagi formulalarni yozish va turli algoritmlarda juda muhim o‘rin tutadi.

Quyida Python’da ishlatiladigan asosiy arifmetik operatorlar va ularning izohi keltirilgan:

---

1. ➕ Qo‘shish – +

Ikki sonni bir-biriga qo‘shadi.

Misol:

a = 5 + 3
print(a)   # Natija: 8

---

2. ➖ Ayirish – -

Bir sondan boshqasini ayiradi.

Misol:

b = 10 - 4
print(b)   # Natija: 6

---

3. ✖️ Ko‘paytirish – *

Ikki sonni ko‘paytiradi.

Misol:

c = 6 * 2
print(c)   # Natija: 12

---

4. ➗ Bo‘lish – /

Bir sonni boshqasiga bo‘ladi. Har doim o‘nlik son (float) qaytaradi.

Misol:

d = 9 / 2
print(d)   # Natija: 4.5

---

5. ➗ Butun bo‘lish – //

Bo‘linmaning faqat butun qismini oladi, qoldiq hisobga olinmaydi.

Misol:

e = 9 // 2
print(e)   # Natija: 4

---

6. 🧮 Qoldiq (Modulus) – %

Bo‘lishdan keyin qoladigan qoldiqni beradi.

Misol:

f = 10 % 3
print(f)   # Natija: 1

Tushuntirish: 10 ni 3 ga bo‘lganda 3×3=9, qoldiq 1.

---

7. ⬆️ Darajaga ko‘tarish – **

Sonni boshqa bir son darajasiga ko‘taradi.

Misol:

g = 2 ** 3
print(g)   # Natija: 8  (ya’ni 2^3)

---

🧠 Misollar bilan umumlashtiramiz:

a = 15
b = 4

print("Qo‘shish:", a + b)       # 19
print("Ayirish:", a - b)        # 11
print("Ko‘paytirish:", a * b)   # 60
print("Bo‘lish:", a / b)        # 3.75
print("Butun bo‘lish:", a // b) # 3
print("Qoldiq:", a % b)         # 3
print("Daraja:", a ** b)        # 50625

---

🔁 Amallar tartibi (prioriteti)

Python quyidagi tartibda arifmetik amallarni bajaradi (matematikada bo‘lgani kabi):

1. () – Qavs ichidagi amallar birinchi bajariladi
2. ``** – Darajaga ko‘tarish
3. *, /, //, % – Ko‘paytirish va bo‘lish turlari
4. +, - – Qo‘shish va ayirish

Misol:

x = 2 + 3 * 4
print(x)   # 14, chunki 3*4=12, keyin 2+12=14

Agar siz amallarni qavs yordamida boshqacha tartibda bajarishni xohlasangiz:

y = (2 + 3) * 4
print(y)   # 20, chunki avval 2+3=5, keyin 5*4=20

---

🔚 Xulosa

Operator	Amal	Misol	Natija
+	Qo‘shish	5 + 3	8
-	Ayirish	10 - 4	6
*	Ko‘paytirish	6 * 2	12
/	Bo‘lish	9 / 2	4.5
//	Butun bo‘lish	9 // 2	4
%	Qoldiq	10 % 3	1
**	Daraja	2 ** 3	8

---